Tìm hiểu về thần đạo Shinto trong đời sống người dân Nhật Bản

Thần đạo Nhật Bản là gì? Có ảnh hưởng như thế nào đến đời sống của người dân Nhật Bản? Có thể nói Nhật Bản là một trong những quốc gia trên thế giới có rất nhiều tôn giáo vậy nên các tín ngưỡng, phong tục tập quán cũng có những nét riêng. Có những người một lúc theo hai hoặc ba tôn giáo. Tuy nhiên đạo gốc của Nhật Bản, tôn giáo bản địa của người Nhật là đạo Shinto hay còn gọi là Thần đạo.

Thần đạo Nhật Bản là gì?

Thần đạo theo chữ Hán là 神道, có nghĩa là “con đường của Thần” (kami no michi). Kami là các linh hồn hay vị thần hiện diện ở khắp mọi nơi. Thần đạo Nhật Bản vẫn chưa có một cái tên chính thức cho đến khi Đạo Phật (con đường của Đức Phật) du nhập vào Nhật Bản vào thế kỉ thứ 6. Lúc bấy giờ mọi người thấy cần đặt tên đế phân biệt với Thần đạo. Trước đó, người Nhật chỉ đơn giản làm theo các lễ nghi và đức tin mà họ coi là hiển nhiên trong thế giới mà họ sinh sống.

Đến nay, Thần đạo Nhật Bản có khoảng hơn 100 triệu tín đồ, hơn 9 vạn đền thờ, trở thành tôn giáo quan trọng nhất của xứ Phù Tang. Thần đạo không hẳn là một tôn giáo theo đúng nghĩa của nó mà là sự tích hợp những tín ngưỡng và nghi lễ thờ cúng các vị thần – Kami.

Kami là từ để chỉ các vật linh thiêng trong thiên nhiên (mặt trời, mặt trăng, gió, sấm sét, núi, sông, đá, cây cối,…) và hồn người chết (tổ tiên Nhật Hoàng, tổ tiên của gia đình, những anh hùng có công với nước). Để hiểu về Shinto thì cần phải hiểu về Kami.

Kami là gì?

Kami là những linh hồn thiêng là những “vị thần” trong Thần đạo Nhật Bản.

Các Kami mang hình dạng của động vật, thực vật, hồ và những con sông. Các Kami được cho là một số người trần thời xưa chết đi hóa thành, họ được tôn thờ và nhiều gia đình còn có những miếu nhỏ để phục vụ việc thờ cúng này. Nữ thần Amaterasu được cho là Kami nổi tiếng nhất của Thần đạo.

Thần đạo Shinto trong đời sống người dân Nhật Bản

Giống như bao tôn giáo khác, Thần đạo Nhật Bản là một nhân tố quan trọng trong những sự kiện quan trọng của đời một con người từ khi sinh ra, cho đến lúc trưởng thành, kết hôn và chết đi.

Phong tục Miyamairi khi đứa trẻ chào đời

Khi mới chào đời, đứa trẻ được tiếp nhận sự che chở và bảo hộ của các vị Thần. Phong tục Miyamari khi đứa trẻ được 1 tháng tuổi, cha mẹ chúng sẽ đưa đứa trẻ đó đến ngôi đền của địa phương. Khi đó, đứa trẻ sẽ trở thành ujiko, kiểu như đứa trẻ sẽ theo Thần đạo và chịu sự bảo vệ của vị thần trong ngôi đền đó. Theo truyền thống thì đây là nơi đầu tiên đứa trẻ ghé thăm khi mới chào đời (sau 1 tháng ở cữ). Cũng theo đó, cha mẹ thay mặt cho đứa bé trách nhiệm tín ngưỡng với ngôi đền và có thể tham gia vào các lễ hội cũng như các nghi lễ khác. Miyamairi đánh dấu sự liên hệ và gắn bó giữa con người với các vị thần, kể từ khi được sinh ra.

Lễ hội bé trai và bé gái

Theo truyền thống Thần đạo Nhật Bản, ngày 3/3 hằng năm là ngày bé gái, hay là lễ hội búp bê (Hina Matsuri). Vào ngày này, các bé gái trưng bày các con búp bê lên một chiếc bục (hầu hết các búp bê được truyền lại từ đời trước trong gia đình), sau đó mời bạn bè đến ngồi chơi, ngắm búp bê và uống trà. Ngày xưa, đây từng là ngày thanh tẩy, mọi người làm những con hình nhân giấy, chà vào người để lấy đi điểm xui, sau đó họ đem những hình nhân này đi và vứt xuống biển. Tuy nhiên, tục lệ này giờ không còn.

Ngày bé trai (Tango no Sekku) diễn ra vào ngày 5/5 hằng năm. Vào ngày này, người ta sẽ bày các bộ giáp võ sĩ samurai ngày xưa, hay các búp bê samurai ở ngoài cửa ra vào để đuổi quỷ dữ đi. Các bé trai sẽ vận những bộ trang phục truyền thống mà các samurai ngày xưa hay mặc, biểu tượng cho sức mạnh và lòng dũng cảm và treo diều cá chép, biểu tượng của sinh khí và sức mạnh.

Ngày nay các ngày bé gái, bé trai không còn mang tính tôn giáo tín ngưỡng nữa, tuy nhiên đây vẫn là những ngày quan trọng để giúp những đứa trẻ nhận ra tầm quan trọng của bản thân và nhắc nhở chúng nhứ đến các vị thần bảo hộ cho mình. Đây cũng là ngày để gia đình tụ tập và dành thời gian bên nhau.

Phong tục Shichigosan cầu phúc cho trẻ em

Phong tục Shichigosan trong thần đạo Nhật Bản là ngày cầu phúc cho trẻ em. Phong tục này thường diễn ra vào tháng 11. Các bé gái lên 3 và 7, cac bé trai lên 5 vận những bộ trang phục truyền thống và đi lễ ngôi đền bảo hộ chúng. Tại đó các đứa trẻ sẽ cầu mong các vị thần sẽ bảo vệ mình và phù hộ cho chúng lớn lên khỏe mạnh.

Lễ thành nhân mừng tuổi trưởng thành

Lễ thành nhân ngày xưa được tổ chức theo nghi lễ Thần đạo Nhật Bản vào ngày rằm tháng giêng (15/1), tuy nhiên bây giờ được tổ chức vào ngày thứ 2 tuần thứ 2 tháng giêng và cũng không còn giữ những phong tục của Thần đạo xưa nữa. Lễ thành nhân là lễ mừng các thanh niên nam nữ bước sang tuổi 20 (trong năm đó), đánh dấu bước trưởng thành của họ, và có thể kết hôn mà không chịu sự kiểm soát của cha mẹ. Ở nông thôn, nam thanh niên sang tuổi 20 có vinh dự được mời làm chân khiêng kiệu trong các lễ diễu hành ở các lễ hội.

Đám cưới Thần đạo Nhật Bản

Trong quá khứ, các lễ cưới của Thần đạo Nhật Bản được thực hiện tại nhà, tuy nhiên ngày nay, các khoảng sân rộng ở các ngôi đền là nơi lý tưởng để tổ chức đám cưới “có Thần chứng giám”. Nhiều cặp đôi cũng chọn đám cưới truyền thống này thay vì tổ chức theo kiểu phương Tây.

Ở Nhật Bản, tháng mười là mùa cưới. Cô dâu có thể chọn mặc váy theo kiểu châu Âu hoặc vận bộ váy cưới truyền thống gồm có một bộ kimono màu trắng đặc biệt gọi là shiromaku và nổi bật là mũ cưới chùm đầu màu trắng. Theo truyền thuyết, chiếc mũ này nhằm giúp cô dâu che đi “cái sừng” sinh ra từ sự ghen tuông của phụ nữ. Các chú rể có thể mặc kimono và hakama truyền thống của nam, hoặc phổ biến ngày nay là bộ vét Âu phục.

Lễ cưới truyền thống cũng như nhiều nghi lễ trong Thần đạo Nhật Bản khác đều được bắt đầu bằng một nghi lễ thanh tẩy nơi làm lễ. Chủ lễ sẽ dâng gạo và muối cùng những vật tế khác lên trước bàn thờ trước khi cầu nguyện với thần linh. Tất cả mọi người sẽ đứng dậy lắng nghe những lời chúc phúc cho đôi bạn trẻ đang làm lễ thành hôn. Tiếp theo là nghi lễ san san kudo (三々九度), trong đó cô dâu và chú rể cùng uống rượu sake. Đây là một trong những nghi thức cổ nhất trong lễ cưới Thần đạo, được bắt đầu từ thế kỷ thứ 8.

Đám tang Thần đạo Nhật Bản

Thần đạo ngày xưa không có tang lễ, vì tang lễ là nghi thức của Phật giáo. Hầu hết người Nhật là “sinh theo Thần, chết theo Phật” nên họ chọn nghi lễ Phật giáo để tổ chức tang lễ. Lễ tang dánh dấu một cuộc đời mới cho người đã khuất, họ sẽ kết thúc cuộc sống dưới dương gian, trở thành “tổ tiên” cho thế hệ sau và tiếp tục ý chí của các vị Thần, tiếp tục phù hộ và bảo vệ cho con cháu đời sau.

Khi trong nhà có người qua đời thì mọi người trong gia đình và họ hàng thường tụ tập trong nhà để canh xác chết suốt đêm. Suốt đêm người ta thắp nến và đốt hương trầm. Ngày hôm sau thì đám tang sẽ được cử hành tại nhà hoặc tại các ngôi chùa. Thường thì gia đình có tang lễ sẽ đảm nhận việc tiến hành tang lễ tuỳ theo tình hình tài chính của gia đình và ước nguyện của người đã mất. Một lễ tang bao gồm lễ cầu nguyện cho linh hồn người đã chết siêu thoát và một buổi tiệc để những người tham dự chia tay người đã khuất. Trong đám tang thì quan tài được đặt ở chính điện, những người thân ngồi bên cạnh thắp hương và nghe các thầy tu tụng kinh niệm Phật.

Các vị thần trong Thần đạo của người Nhật Bản

Thần đạo có rất nhiều các thần thánh, có đến 8 triệu vị thần (神 kami). Tuy một số các vị thần này được nhân cách hóa, đa phần các thần liên quan đến thiên nhiên như linh hồn của đất, trời, Mặt Trăng, cây cỏ, hoa lá. Ngay cả đá, núi, hay động vật như cáo, gấu và người quá cố đã trở thành linh hồn cũng được xem là thần. Những thần trú ngụ ở tầng cao nhất trên thiên đàng gọi là “cao thiên nguyên” (高天原 takama-ga-hara), và chỉ rời khỏi đó khi được mời xuống các đền thờ trong các nghi lễ. Tuy nhiên người Nhật Bản hiện nay thường chỉ thờ phụng những vị thần chính như

1. Thần Izanagi và Thần Izanami

Thần Izanagi Là vị nam thần đầu tiên, chồng của Izanami. Ông cùng vợ đã tạo ra nước Nhật. Ông từ trên cầu Ame-no-ukihashi dùng ngọn giáo thần Ame-no-nuboko nhúng vào đại dương và khuấy. Khi ngọn giáo được rút lên nước biển nhỏ xuống tạo thành một hòn đảo. Izanagi và Izanami xây dựng một lâu đài và sinh ra 8 hòn đảo mới, gộp thành phần lớn nước Nhật ngày nay. Izanagi là cha của Amaterasu, Tsukuyomi và Susanoo.

Thần Izanami Là vị nữ thần đầu tiên, vợ của Izanagi. Khi Izanami sinh ra thần lửa Kagutsuchi, lửa bốc cháy khiến bà bị thương và chết. Inazagi nổi giận và dùng kiếm chém vào đầu của Kagutsuchi và chặt thành 8 khúc. Các phần của Kagutsuchi trở thành những núi lửa bao bọc nước Nhật. Khi Izanagi xuống Suối Vàng để đón Izanami về, bà đã biến thành thần chết. Izanagi bị vợ đuổi và trở về một mình.

2. Thần Tsukiyomi

Là thần Mặt Trăng, em trai của Amaterasu. Tsukiyomi được sinh ra từ mắt phải của Izanagi khi ông rửa mặt sau khi trở về từ Suối Vàng. Một hôm Amaterasu sai Tsukiyomi đi thay mình đến dự tiệc của Ukemochi-no-kami . Ukemochi lần lượt nhìn vào biển, rừng và đồng lúa rồi nôn ra cá, thịt và một chén cơm mời Tsukiyomi ăn. Kết quả là bà bị Tsukuyomi cảm thấy kinh hãi và giết chết. Từ đó, Amaterasu không thèm nhìn mặt em trai nữa, và khi nào có Mặt Trăng thì Mặt Trời đi chỗ khác.

3. Thần Amaterasu-Omikami

Trong thần đạo Nhật Bản, Amaterasu-Ōmikami là nữ thần ánh sáng – vị nữ thần được sinh ra từ mắt trái của Izanagi khi ông rửa mặt sau khi trở về từ Suối Vàng. Amaterasu mang lại ánh sáng và hơi ấm cho vạn vật, nhưng một hôm em trai của Amaterasu là Susanoo cãi nhau với bà và ném vật được dâng tế cho Amaterasu, một con lừa chết, vào phòng thêu làm chết một cô hầu gái. Amaterasu tức giận và tự nhốt mình trong hang đá, khiến thế giới chìm vào bóng tối.

Ame-no-Uzume và các vị thần khác đã tìm cách lừa Amaterasu ra bằng một lễ hội ầm ĩ và một chiếc gương đồng. Amaterasu được xem là tổ tiên của người Nhật, và bà đã tặng chiếc gương đồng “Bát Chỉ”, “Bát Xích Quỳnh Khúc ngọc” và thanh gươm “Thảo Thế” cho cháu mình là Ninigi-no-Mikoto khi cho ông xuống mặt đất. Ngày nay thanh gươm được giữ tại thần cung Atsuta (熱田).

4. Thần Ame-no-Uzume-no-mikoto

Thần Ame-no-Uzume-no-mikoto là nữ thần của lễ hội và hạnh phúc trong thần đạo Nhật Bản. Khi Amaterasu nhốt mình trong hang, Ame-no-Uzume treo một chiếc gương bằng đồng lên cây, khoác hoa lá lên mình rồi nhảy múa trước cửa hang. Các vị thần kéo tới xem, Ame-no-Uzume vất bỏ chiếc áo bằng hoa và đám đông nam thần hét lên thích thú. Amaterasu tò mò lẻn ra khỏi hang xem, ánh sáng của bà phản chiếu trong gương tạo ra bình minh xóa tan bóng tối. Các vị thần lấp của hang, mọi người vui vẻ trở lại và cùng nhau lập lễ hội.

5. Thần Susanoo-no-Mikoto

Susanoo-no-Mikoto là thần biển và gió bão. Susanoo là em trai của Amaterasu và Tsukuyomi, được sinh ra từ mũi của Izanagi khi ông rửa mặt sau khi trở về từ Suối Vàng. Susanoo làm Amaterasu tức giận và bị đuổi đi. Khi đến huyện Izumo, Susanoo gặp hai thần đất. Họ đã bị một con rắn 8 đầu Yamata-no-Orochi bắt mất 7 người con gái. Susanoo hỏi cưới cô thứ 8 nhỏ nhất chưa bị bắt là Kushi-inada-hime (奇稲田姫 Kì Đạo Điền Cơ) rồi biến cô thành một chiếc lược giấu trên đầu. Susanoo dùng 8 bình rượu để làm con rắn bị say rồi chặt khúc. Từ đuôi của đại xà, Susanoo tìm được thanh gươm Thảo Thế và gửi tặng Amaterasu để làm hòa.

6. Thần Sarutahiko-Okami

Trong thần đạo Nhật Bản, Sarutahiko-Okami là thần đất và sức mạnh. Ông là chồng của Ame-no-Uzume-no-mikoto. Khi Ninigi-no-Mikoto được phái xuống đất, ông ta bị Sarutahiko chặn đường. Khi Ame-no-Uzume đến hỏi, Sarutahiko chào đón Ninigi-no-Mikoto và cả 3 cùng đi chung với nhau. Sarutahiko thường được mô tả là một người rất to lớn và cầm giáo dài, đặc biệt có mũi rất to và dài.

7. Thần Inari

Inari là thần gạo, đôi lúc xuất hiện dưới dạng một ông già, hoặc một thiếu nữ, thường được đi kèm bởi một con hồ ly màu trắng. Đền của Inari thường có rất nhiều cổng nối tiếp nhau và có tượng cáo trắng đeo khăn đỏ ở hai bên. Cả Inari và Kitsune đều rất thích ăn đậu khuôn chiên Aburaage, nên món này thường được dâng cho Inari cùng với rượu sake và bánh gạo.

8. Thần Enma-Daio

Thần Enma-Daio là vua của địa ngục, vị thần này thì có vẻ giống với Diêm Vương trong phật giáo hay Hades trong thiên chúa giáo. Tuy nhiên theo nhiều sử sách Enma có xuất xứ từ Phật giáo nhiều hơn chứ không phải Thần Đạo Nhật Bản.

9. Thần Ninigi-no-Mikoto

Thần Ninigi-no-Mikoto là cháu của Amaterasu. Nữ thần Mặt Trời phái ông xuống mặt đất để thành lập nước Nhật. Ninigi-no-Mikoto đem theo 3 bảo vật của Thiên Chiếu là thanh gươm, gương và viên ngọc. Khi Ninigi-no-Mikoto gặp Konohana-sakuya-hime) liền đem lòng yêu cô và đến gặp cha của Konohana để hỏi cưới. Công chúa hoa anh đào Konohana và Ninigi-no-Mikoto là tổ tiên của người Nhật.

>>>Có thể bạn quan tâm: Khám phá những nét lạ trong văn hóa Nhật Bản

Ngoài Thần đạo Nhật Bản, nền văn hóa của xứ Phù Tang còn rất nhiều điều thú vị chờ bạn khám phá. Bạn có thể vào thư mục Văn hóa Nhật Bản của chúng mình để nghiền ngẫm từ từ. Đặc biệt nếu là các du học sinh hay người lao động có dự định đến Nhật Bản thì bạn cũng nên tìm hiểu trước về nơi mình sắp tới để vừa cảm thấy thích thú, vừa chuẩn bị cho mình những kiến thức cần thiết để không bị bỡ ngỡ nơi xa nhé!